Jak rozpętano II wojnę światową? Na to pytanie poniekąd stara się odpowiedzieć Piotr M. Majewski - historyk dziejów najnowszych. Autor pracuje w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego i specjalizuje się w historii Czechosłowacji i stosunkach czesko-niemieckich w XX w.
Jego książka pt. "Kiedy wybuchnie wojna? 1938. Studium kryzysu" otrzymała nominację do Nagrody Nike 2020.
Powstała z pasji autora, napisana reporterskim stylem obfituje w bogate historyczne źródła i własne cenne komentarze. Mimo historiograficznego charakteru czyta się ją jak najlepszą sensacyjną powieść. Majewski skupia się na kluczowych momentach rozgrywających się w Europie w przeddzień wybuchu wojny. Składają się na nie spektakle propagandowe, zawiła walka wywiadów i perfidne kampanie prowadzone na łamach prasy. Każdy szczegół, każda tajna wizyta szpiegów zostaje odnotowana, a opis spotkań władców XX wieku zrelacjonowany z dokładnością co do ich strojów. Zobaczymy pot na czołach polityków i poczujemy ich strach lub rozgoryczenie. Te wszystkie szczegóły, pomijane zwykle przez historyków czynią z "Kiedy wybuchnie wojna?" pozycję wyjątkową.
Autor rzuca zupełnie nowe światło na genezę i dramat dyktatu monachijskiego. Wydarzenia roku 1938 przedstawione zostają nie z perspektywy Polski, ale z punktu widzenia przede wszystkim Czechosłowacji. W ciekawy sposób ukazuje sytuację wewnętrzną kraju oraz zmagania władz czechosłowackich z nadciągającym kryzysem. Taka zmiana optyki pozwala nam spojrzeć na znaną historię świeżym okiem i wiele odkryć. Polska staje się nie tylko jednym z wielu elementów gry ówczesnych mocarstw - nie jest ona bohaterem pozytywnym, do czego przyzwyczaiła nas narracja dominująca w edukacji.
Polityka przedstawiana przez Majewskiego ma niewiele wspólnego z czarno-białą kolorystyką, jasnym podziałem na ofiary i oprawców. To wielowątkowy i skomplikowany proces nie dający się zamknąć w krótkim memie. Nie brakuje tutaj gorzkiej refleksji, że to właśnie dyplomaci, a nie naród kształtują rysy historii.
Mimo, że wiemy jak ta historia się skończy, nie sposób się od niej oderwać, całość przeszywa ogromne napięcie. To przedstawienie modelowego przypadku sytuacji, gdy w imię ratowania pokoju Europa uczyniła milowy krok w kierunku katastrofalnej wojny.